از رونق گردشگری تا توقف رویایی

این منطقه در ترکیه که در دره‌ای پوشیده از درختان کاج و با داشتن چشمه‌های آب گرم واقع شده، یکی از تاریخی‌ترین و زیباترین مناطق این کشور است. در اوایل دهه ۲۰۰۰، توجه توسعه‌دهندگان املاک و سرمایه‌گذاران سراسر جهان را به خود جلب کرد، از جمله گروه ساروت. این گروه که پیش‌تر دو هتل با چشمه‌های آب گرم در این منطقه ساخته بود، در سال ۲۰۱۴ بلندپروازانه‌ترین پروژه‌ی خود با نام برج‌الباباس را راه‌اندازی کرد.

این پروژه به عنوان یکی از بزرگ‌ترین تفریحگاه‌های فوق لوکس ترکیه معرفی شد و قرار بود شامل مساجد، سالن‌های زیبایی، حمام‌های ترکی با آب‌های گرمابی منطقه، و یک مرکز خرید با معماری یادآور ساختمان کنگره‌ی ایالات متحده باشد. تمام این امکانات با ۷۳۲ خانه شبیه قلعه‌های دیزنی احاطه می‌شد؛ بازتولیدی نه چندان موفق از نمونه‌های تاریخی. این ترکیب غیرمعمول شامل کف‌پوش‌های چوبی و مرمری، دیوارها و سقف‌های تزئین‌شده با گچ، استخرهای سرپوشیده و روباز، فواره‌ها، آسانسورهای مدرن، سیستم‌های گرمایش پیشرفته و فناوری اتوماسیون خانگی بود. انگار عجیب بودن یک واحد کافی نبود، این ویژگی‌ها بیش از ۷۰۰ بار تکرار شدند.

زیبایی‌شناسی عجیب و جنجال‌های محلی

زیبایی‌شناسی عجیب این پروژه از چشم مقامات محلی و ساکنان دور نماند. آن‌ها با انتقاد از طراحی انتخابی، نگران بودند که این طرح جوهره‌ی فرهنگی منطقه را ضعیف کند و تأثیر منفی بر گردشگری و تاریخ منطقه بگذارد. علاوه بر این، در ابتدای ساخت‌وساز، گروه ساروت با اتهامات قطع غیرقانونی درختان برای ایجاد فضای کافی برای تفریحگاه روبرو شد. از آن نقطه به بعد، داستان شروع به فروپاشی کرد.

ورشکستگی و رویاهای بر باد رفته

در سال ۲۰۱۸، با وخامت اوضاع بازار جهانی املاک و اقتصاد و همچنین کاهش ارزش لیر ترکیه، گروه ساروت زیر بار بدهی گرفتار شد و اعلام ورشکستگی کرد. آن‌ها ساخت ۵۸۷ واحد نیمه‌کاره را رها کردند. در سال‌های بعد، این شرکت بارها ابراز امیدواری برای از سرگیری پروژه کرد و حتی به فروش ۱۰۰ قلعه‌ی دیگر برای کمک به تسویه‌ی بدهی اشاره کرد، اما هرگز این اتفاق نیفتاد.

قلعه‌های متروکه و آینده‌ای دیستوپیایی

شش سال بعد، نزدیک به ۶۰۰ قلعه‌ی متروکه منظره‌ای سورئال را به وجود آورده‌اند، گویی دیزنی یک داستان شاهزاده خانم را در آینده‌ای دیستوپیایی تصور کرده باشد. فراتر از حس شهر ارواح، این قلعه‌های کوچک باعث ایجاد تفکراتی در مورد معماری کچ (Kitsch) می‌شوند و ایده‌آل‌های تجمل و عاشقانه را تا جایی به سخره می‌گیرند که دیگر معنایی ندارند.

در میان برج‌های آبی و پنجره‌های اُژیوال کوچک، قلعه‌های برج‌الباباس تقاطعی عجیب از عناصر فرهنگ عامه و عطش به شکوه و جلال نمایشی را به تصویر می‌کشند. این قلعه‌ها تجسمی از رئالیسم عامه‌پسند هستند که بر مصنوعی بودن، تقویت کلیشه‌ها و تمایل به تقلید ناشیانه (پاستیچ) – تقلیدی بدون در نظر گرفتن بافت تاریخی – تأکید دارند. موفقیت فروش این قلعه‌ها همچنین نشان‌دهنده‌ی تمایل جامعه‌ی مصرف‌کننده‌ی معاصر به زیبایی‌شناسی وارداتی به جای نمونه‌های اصیل است.

سرنوشتی نامعلوم: بازسازی یا جاذبه‌ی گردشگری؟

تمام این تأملات در لحظه‌ای مناسب پدیدار می‌شوند، چرا که آخرین به‌روزرسانی‌های پروژه، خرید آن توسط شرکت چندملیتی آمریکایی NOVA Group Holdings را نشان می‌دهد. این شرکت قصد دارد ساخت‌و‌ساز را ادامه دهد. حال باید دید جهت‌گیری شرکت جدید چگونه خواهد بود: آیا از شهرت پروژه بهره می‌برد و این مجموعه را به یک جاذبه‌ی گردشگری منحصربه‌فرد تبدیل می‌کند، یا با اصلاحات معماری برای کاهش «تأثیر کچ»، اقدام به بازسازی می‌کند؟ شاید وقت آن رسیده که رویای شاهزاده خانم، شکل جدیدی به خود بگیرد!